Colours of Trumpet – Konrad Boniński

Muzyka wypełniająca płytę Colours of Trumpet jest takim zatrzymaniem, które jakże trafnie definiuje tytuł ostatniej na krążku kompozycji Witolda Janiaka Here and now. Tu określają kompozytorzy – polscy, w większości łódzcy, teraz – bardzo aktualna twórczość od 2006 r. do 2019 r. Polska twórczość kompozytorska, która ten moment poprzedza (II poł. XX w. i początek XXI w.) często walory trąbki docenia. To kilkaset kompozycji wykorzystujących ten instrument zarówno w funkcji solowej (koncerty, sonaty), jak i zespołowej, kolorystycznej, chętnie zestawia się ją z instrumentami perkusyjnymi, organami, czy bardziej awangardowo z taśmą, efektami generowanymi komputerowo. Przeszłość klasycznej formy zderza się ze swobodą kształtowania dzieła.

Colours of Trumpet prezentuje szerokie spektrum tych różnorodnych możliwości – solo, w duecie z fortepianem, w zestawieniu z innymi instrumentami dętymi, kwartetem smyczkowym, po elektronicznie przetwarzane brzmienia. Obraz tym ciekawszy, że chociaż czas powstawania muzyki obejmuje 13 lat, to jest ona jednak dziełem kilku pokoleń kompozytorów – od Andrzeja Hundziaka począwszy po występującego w podwójnej roli kompozytora i głównego wykonawcy Konrada Bonińskiego.

W twórczości Andrzeja Hundziaka (ponad 300 kompozycji) trąbka pojawia się kilkakrotnie w składzie większego zespołu, pełniąc swoją tradycyjną funkcję instrumentu hejnałowego (Sygnały), uroczystego (Ojczyzny dumna twarz), tworzącego stylizację (Suita Marchołt) czy wreszcie solowego, gdzie szczególnie wyeksponowane zostają możliwości techniczne i wyrazowe instrumentu.

Tak jest w przypadku Scherzo na trąbkę i fortepian z 2006 r. Podobnie jak w większości utworów tego artysty łączy Scherzo ambicje kompozytora z dostępnością muzyki dla odbiorcy. Andrzej Hundziak osiąga to poprzez harmonię, która nie szokuje wprawdzie awangardowością, ale też nie rezygnuje z autorskich rozwiązań. W swobodny sposób nawiązuje też do dawniejszego pogodnego charakteru scherza i jego konstrukcji, przypomina we fragmentach o hejnałowej przeszłości trąbki.

Muzyczne teraz łączą chętnie z tradycją także następne pokolenia kompozytorskie. Powracają odwołania do form i gatunków – suita, scherzo, nokturn, wariacje.

Cztery numerowane Wariacje nt. Tune for Martin Nordwall W. Lutosławskiego Konrada Bonińskiego to przede wszystkim utwór o przeznaczeniu dydaktycznym, ale odwołujący się do najlepszych źródeł. Krótki, zaledwie 19-taktowy Tune for Martin Nordwall z 1985 r., dedykowany przez Lutosławskiego utalentowanemu młodemu trębaczowi, to znakomity punkt wyjścia do wariacyjnego traktowania. Prosty temat, o ciekawym przebiegu dobrze poddaje się przekształceniom melodycznym, zmienności tempa, metrycznej nieregularności.

Prawykonanie należące do kompozytora miało miejsce 7 kwietnia 2019 r. w Drohobyczu na Ukrainie w ramach Sympozjum naukowo – artystycznego „Spuścizna mistrzów”. Upamiętniało ono dwie rocznice urodzin 100. Eduardasa Balsysa i 200. Stanisława Moniuszki.

Spuścizna mistrzów to w XX w. jeden z elementów bardzo pojemnego neoklasycyzmu. Neoklasycznie – w szerokim rozumieniu tego stylu – brzmią kompozycje koncertującego trębacza Sławomira Cichora. W twórczości kompozytorskiej towarzyszy temu artyście idea uzupełnienia współczesnej literatury na trąbkę solo i zespoły z udziałem trąbki dla młodych wykonawców. Stąd też jego kompozycje to często rozwinięte etiudy napisane nowym, ale nie abstrakcyjnym językiem.

Nokturn nr 2 na 2 trąbki z 2015 r. dedykowany prof. Igorowi Cecocho w samym zamyśle pisany był dla przestrzeni kościoła i w takiej też miało miejsce prawykonanie podczas łódzkiego festiwalu Słowo i Muzyka u Jezuitów. Zatem i w muzycznej tkance odnajdzie słuchacz ślady chorałowych melodii, polifoniczne prowadzenie głosów dwóch trąbek – takie rozwiązania tworzą skupione w wyrazie ramy kompozycji. A pomiędzy nimi imitacyjny dialog, który ożywia rytmika marszowa, a nawet taneczna z finezyjnymi figuracjami.

Dawny gatunek kryje się też za nowocześnie brzmiącym tytułem Strange connection (2018), utworem napisanym dla Konrada Bonińskiego, mającym swoje światowe prawykonanie 12 grudnia 2018 r. na I Dniach Muzyki Kameralnej w Neuzelle (Niemcy). Zgodnie z istotą suity silnie zaznacza się w niej element taneczności, czasem rozumianej tylko, jako charakter, czasem określonej wyraźnie, jako Walc czy Saltarello. To oczywiście dość swobodne zestawienie tańców w stosunku do dawnego schematu.

Dziwne połączenia to również kwestia harmonii, bo chociaż utwór zasadniczo operuje tonalnością, to każda część utrzymana jest w innej tonacji, niekoniecznie spośród tych najwygodniejszych i najbardziej dla trąbki oczywistych. Ta nowoczesna suita to także próba wyprowadzenia trąbki poza jej fanfarową tradycję, z podkreśleniem możliwości melodycznych, chwilami niemal wbrew instrumentowi. Dla słuchacza niewątpliwy walor, dla trębacza dodatkowa trudność wykonawcza.

W kręgu muzyki inspirowanej dawnymi rozwiązaniami pozostaje Dream of Spring (Sen o wiośnie) (2018) Małgorzaty Przanowskiej. Estetyka klasycznie rozumianego piękna łączy się tu z polifonicznie prowadzonymi głosami, chorałowymi fragmentami. Homogeniczne brzmienie trzech instrumentów dętych – trąbki, waltorni i puzonu połączone ze spokojem jednorodnej rytmiki przywołuje wręcz skojarzenia z jednorodnymi zespołami renesansowymi. Prostota, ważność elementu melodii i konsonansowe współbrzmienia to klucz do emocjonalnej strony utworu.

Zupełnie inny punkt wyjścia proponuje Małgorzata Przanowska w szeregu miniatur na trąbkę solo z wykorzystaniem rezonującej przestrzeni. Napisane specjalnie dla Konrada Bonińskiego Solstices (Przesilenia (2017) zakładają prezentację technicznych komplikacji niemal na granicy możliwości wykonawczych. To właśnie tytułowe Przesilenia pozwalają na pokazanie piękna i różnorodności brzmieniowej trąbki. Bardzo dokładnie zaplanowana została też konstrukcja muzycznego przebiegu. Kompozytorka, stosująca we wcześniejszych utworach m. in. dodekafoniczne rozwiązania, tym razem również łączy z emocjonalnością aspekt matematyczny, tworząc własny system harmoniczny. Każda z miniatur jest swojego rodzaju szyfrem interwałowym, ma inne tempo, nastrój. Jest ciągiem rozwojowym od brzmienia pojedynczego dźwięku, przechodzącego w kolejny. Do ostatecznego efektu brzmieniowego potrzebna jest jeszcze rezonująca przestrzeń, składnik istotny, a jednocześnie aleatoryczny. W wykonaniu koncertowym polega na skierowaniu słupa powietrza na blachę, napiętą na stelażu folię aluminiową, bezpośrednio na struny otwartego fortepianu lub inne elementy rezonujące. W nagraniu studyjnym to cała paleta możliwości elektronicznych.

Adresatem i pierwszym wykonawcą obydwu kompozycji Małgorzaty Przanowskiej jest Konrad Boniński. Prawykonanie Dream of Spring miało miejsce podczas XXX Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Kameralnej w Sokolnikach 8 sierpnia 2018 r. Przesilenia zabrzmiały po raz pierwszy 4 maja 2018 r. na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie.

Przestrzeń i elektronika w połączeniu z klasycznym brzmieniem trąbki stają się też ważnymi elementami dzieła w Elegy for Wilderness (2017) Wojciecha Lemańskiego. Drgająca materia brzmień generowanych komputerowo i klarowna barwa solowego instrumentu to spotkanie dwóch różnych światów. Obydwa są zarówno nośnikiem tradycji, jak i nowatorskich rozwiązań.

Elektroniczne brzmienia gwarantują stałość pulsu i harmonii budowanej z samplowanych motywów o różnym charakterze brzmieniowym, które płynnie pojawiają się i znikają, przenikają wzajemnie. Takie rozwiązanie dobrze słyszalne jest w odpowiednio nagłośnionej przestrzeni koncertowej (standard 5.1), w realizacji nagrania może być jedynie w pewnym stopniu rekompensowane efektami przestrzennymi. Partia trąbki łączy się natomiast z aleatorycznym traktowaniem rytmu – na pewną swobodę pozwala brak dokładnych wartości rytmicznych, ale to realizacja kontrolowana, zamknięta w określonym odcinku. Stonowany, narracyjny wręcz charakter Elegy przypomina o bogatym doświadczeniu Wojciecha Lemańskiego na gruncie muzyki filmowej.

Elegy for Wilderness to utwór dedykowany Konradowi Bonińskiemu, którego udziałem było też prawykonanie 9 grudnia 2017 r. w ramach II Międzynarodowej Konferencji Trębaczy w Akademii Muzycznej w Łodzi.

6 kwietnia 2019 r. w Filharmonii Lwowskiej, w ramach projektu Muzyka Polska dla Europy Konrad Boniński był autorem prawykonania kolejnej napisanej dla niego kompozycji – Here and Now Witolda Janiaka.

Muzyczne tu i teraz to często fuzja różnych nurtów i stylów. W naturalny sposób klasyka łączy się z elementami jazzu, kiedy kompozytorem jest klasycznie wykształcony pianista jazzowy Witold Janiak, zwłaszcza jeśli jest jednym z wykonawców. Here and now (2019) sięga zatem po brzmienie kwartetu smyczkowego – esencji klasycznej obsady wykonawczej. To dobrze sprawdzona przez stulecia już baza harmoniczna, ale kwartet z łatwością wchodzi też w rolę równorzędnego partnera improwizacyjnego dialogu z trąbką i fortepianem. Nie od razu kompozytor odkrywa swoje zamiary. Zaczyna od łagodnej introdukcji z kwintowo – tercjowym motywem trąbki i „grzecznym” kwartetem, po to by za chwilę ożywić rytmikę synkopowaną pulsacją, instrumenty wyposażyć w jazzową artykulację i – tak jak w formie jazzowej kompozycji – pozwolić na swobodną wymianę muzycznych myśli. Energię improwizowanej muzyki na ogół trzyma w ryzach warstwa perkusyjna – pojawia się i tu we wspólnym rytmicznym klaskaniu. Pełen optymizmu finał podróży przez kolory trąbki.

W dobie nieograniczonej żadnymi regułami fantazji twórczej muzyczna zawartość Colours of Trumpet nie zderza słuchacza ze skrajnie awangardowymi rozwiązaniami, jest raczej ciekawym zestawieniem różnych możliwości potraktowania formy, brzmienia, przekazu emocji, jakie dzisiejszemu twórcy daje przeszłość z jednej i otwartość na przyszłość z drugiej strony.

Elżbieta Stępnik

Po ukończeniu z wynikiem bardzo dobrym Akademii Muzycznej im. G. K. Bacewiczów w Łodzi uczestniczył w wielu kursach i warsztatach mistrzowskich gry na instrumentach dętych m.in. w Bayreuth, Dusznikach Zdroju, w Akademiach Muzycznych w Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie.

Od 1989 r. jest I trębaczem orkiestry Teatru Wielkiego w Łodzi, współpracował z wieloma znaczącymi orkiestrami polskimi – jako I trębacz z orkiestrą Polskiej Opery Kameralnej, Filharmonii Kaliskiej, Filharmonii Łódzkiej, z orkiestrą Opery Śląskiej i Opery Dolnośląskiej.

Aktywny solista i kameralista koncertujący w wielu krajach europejskich, z wybitnymi artystami (Placido Domingo, Jose Carreras, Gwendolyn Bradley, Montserrat Caballe, Michał
Urbaniak, Włodzimierz Pawlik).

Był prawykonawcą wielu utworów współczesnych kompozytorów polskich (Olga Hans, Andrzej Hundziak, Andrzej Krauze, Wiesław Rentowski, Zdzisław Szostak, Wojciech Lemański).

Konrad Boniński jest założycielem kwintetu dętego Fine Brass Ensemble, z którym od 1991 r. nieprzerwanie koncertuje w Polsce i zagranicą w Austrii, Szwecji, Norwegii, Niemczech, Korei Północnej. Z jego inicjatywy powstało też Brass Trio Łódź prezentujące się na międzynarodowych festiwalach muzyki kameralnej.

Artysta często dokonuje rejestracji i nagrań m.in.: w Radio Łódź z zespołem Fine Brass Ensemble – Classic (2004), podczas wydarzeń artystycznych i naukowych w Akademii Muzycznej w Łodzi: Twórcze wykorzystanie odmian trąbki oraz różnorodność stylów i technik wykonawczych w dziełach współczesnych kompozytorów polskich (2012), Instrumenty dęte drewniane i blaszane w muzyce XX i XXI wieku (2015), „…stworzona by tworzyć” pieśni kompozytorki Doroty Brolik-Bekrycht (2017).

Współpracował też z wytwórniami filmowymi dokonując nagrań do filmów fabularnych, dokumentalnych, krótkometrażowych.

Konrad Boniński jest też organizatorem i inicjatorem wielu wydarzeń artystycznych m.in.: Konfrontacji Muzycznych na Instrumenty Dęte Blaszane – OSM I i II st. im. H. Wieniawskiego w Łodzi, jest autorem szeroko zakrojonego projektu Kolory Trąbki, obejmującego koncerty, recitale, audycje, wykłady, lekcje mistrzowskie.

Ważną częścią życia zawodowego Konrada Bonińskiego jest jego działalność pedagogiczna w Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi oraz Ogólnokształcącej Szkole Muzycznej I i II st. im. H. Wieniawskiego w Łodzi. Artysta jest też jurorem ogólnopolskich i międzynarodowych konkursów, prowadzi warsztaty instrumentalne i wykłady w kraju i zagranicą. Pełni funkcję konsultanta Centrum Edukacji Artystycznej w Warszawie.
Od 2012 r. Konrad Boniński jest doktorem sztuki muzycznej w dyscyplinie artystycznej – instrumentalistyka.