Opis
(ang. Super Audio Compact Disc)
Muzyka organowa Jana Sebastiana Bacha stanowi niezwykle istotne dopełnienie jego twórczości sakralnej – dziedziny pierwszoplanowej w całokształcie spuścizny lipskiego kantora, nie bez racji określanego niekiedy mianem piątego ewangelisty. Zdecydowana większość utworów organowych, w tym zwłaszcza chorały stanowiące opracowania śpiewów kościoła protestanckiego, często towarzyszyła bowiem obrzędom liturgicznym. Preludium i fuga c-moll, w katalogu Schmiedera opatrzone numerem 546, to para utworów skomponowanych w odległych okresach twórczości kompozytora; pierwszy z nich pochodzi z roku 1730, drugi natomiast powstał znacznie wcześniej, w roku 1716. Monumentalne i patetyczne w charakterze Preludium otwiera temat w fakturze akordowej, przypominający początkową frazę skomponowanego wcześniej motetu Komm, Jesu, komm. Kontrastuje z nim lżejszy w nastroju, figuracyjny temat drugi, po którym – na zasadzie repryzy – następuje powrót myśli początkowej. Rozbudowana Fuga opiera się na dwóch tematach, przy czym ten drugi, żywy i ruchliwy, pojawia się jedynie epizodycznie w toku imitacyjnej ewolucji formy.
François Couperin, zwany Le Grand, który podobnie jak Bach należał do wielkiego kilkupokoleniowego rodu muzyków, uważany jest za najwybitniejszego kompozytora francuskiego epoki baroku i czołowego przedstawiciela szkoły klawesynistów. Już w wieku 15 lat został organistą w kościele św. Gerwazego w Paryżu, a od roku 1693 pełnił także stanowisko nadwornego organisty w kaplicy królewskiej. Tierce en taille to bardzo popularna forma francuskiej muzyki organowej, o specyficznej registracji głosów. Utwór Couperina pochodzi z wydanego w roku 1690 obszernego zbioru kompozycji organowych złożonego z dwóch części: pierwsza przeznaczona była do regularnego wykorzystywania w parafiach, druga natomiast do użytku w konwentach zakonnych.
W tych samych czasach, co Couperin, cieszył się sławą w Paryżu dzisiaj nieco zapomniany Jean-François Dandrieu – kompozytor, organista i klawesynista. Przez współczesnych nazywany był „l’organiste allemand”, zapewne na skutek stosowania rozbudowanych, fugowanych improwizacji. Ofertorium O filli et filliae (O synowie i córki) to utwór przeznaczony na ofiarowanie, stanowiący opracowanie hymnu śpie- wanego podczas Wielkanocy, napisanego u schyłku XV stulecia przez francuskiego franciszkanina Jeana Tisseranda. Kompozycja ta pochodzi z Pierwszej księgi utworów organowych Dandrieu, wydanej krótko po jego śmierci, w roku 1739.
Louis Lefébure-Wély był znanym i cenionym we Francji kompozytorem i organistą, a przede wszystkim doskonałym improwizatorem. W roku 1835, w wieku 18 lat, ukończył z pierwszą nagrodą klasę organów w konserwatorium paryskim, ale już cztery lata wcześniej rozpoczął pracę organisty w kościele św. Rocha. Później był także organistą w innych świątyniach francuskiej stolicy, m.in. u św. Marii Magdaleny i św. Sulpicjusza. Był często zapraszany do wykonywania popisowych koncertów prezentujących nowe instrumenty. Scena pastoralna to utwór skomponowany właśnie na taką okoliczność i wykonany po raz pierwszy podczas inauguracji organów w ramach mszy pasterskiej (data i miejsce tego wydarzenia niestety, nie jest znana).
Twórczość Césara Francka, francuskiego kompozytora pochodzenia belgijskie- go, cechuje w najwyższym stopniu indywidualny idiom stylistyczny, ukazujący bar- dzo oryginalne oblicze romantyzmu muzycznego. Jego muzyka jest splotem tradycji franko-flamandzkich z tradycjami wywodzącymi się od Bacha oraz z niemieckiego klasycyzmu i romantyzmu. Chorał a-moll za zbioru Trzech chorałów na wielkie organy to ostatni ukończony utwór Francka, skomponowany niedługo przed śmiercią w roku 1890. To niezwykle efektowne, imponujące bogactwem brzmienia dzieło organowe mistrz zadedykował swojej uczennicy Auguście Holmès, francuskiej kompozytorce irlandzkiego pochodzenia.
Felix Borowski to dziś raczej zapomniany kompozytor angielsko-amerykański o polskich korzeniach. Urodził się w Anglii, kształcił w konserwatoriach w Londynie i Kolonii, aby w roku 1896 wyemigrować na stałe do Stanów Zjednoczonych, gdzie objął stanowisko dyrektora Chicago Musical College – uczelni, z którą związał się na długie lata. W jego twórczości poczesne miejsce zajmują trzy symfonie, poemat symfoniczny Semiramis oraz trzy sonaty na organy utrzymane w stylu późnoromantycznym. Miniatura zatytułowana Prière (Modlitwa) z 1901 roku napisana została pierwotnie na skrzypce i fortepian; później sam kompozytor dokonał jej transkrypcji na organy.
Mieczysław Surzyński w historii muzyki polskiej zapisał się przede wszystkim jako jeden z największych wirtuozów organów przełomu XIX i XX stulecia. Był także cenionym kompozytorem, dyrygentem i pedagogiem. Studiował grę na organach w Berlinie i Lipsku. Od roku 1906 aż do śmierci w roku 1924 wykładał w Instytucie Muzycznym w Warszawie, gdzie wykształcił liczne grono organistów. Błyskotliwe Improwizacje na temat „Święty Boże” op. 38 powstały w Lipsku w roku 1910. Jest to niewątpliwie najbardziej mistrzowskie, wirtuozowskie opracowanie melodii powszechnie znanej suplikacji kościelnej, a zarazem najpopularniejsza kompozycja Surzyńskiego.
W bogatej, obejmującej liczne gatunki instrumentalne, wokalne i wokalno-instrumentalne twórczości Pawła Łukaszewskiego – jednego z najwybitniejszych współczesnych kompozytorów polskich średniego pokolenia – dominuje muzyka sakralna. Do najnowszych dokonań twórcy na tym polu należy hymn Gloria Patrii na chór mieszany a cappella, a w późniejszej wersji na organy. Prawykonanie tego dzieła z udziałem 11 warszawskich chórów pod dyrekcją Jana Krutula, które miało miejsce 1 czerwca 2019 roku w Świątyni Opatrzności Bożej, było wielkim wydarzeniem w życiu muzycznym Warszawy ostatnich lat.
Tomasz Baranowski
Jan Bokszczanin – organista i pedagog
W 2000 roku ukończył studia w Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie w klasie prof. Joachima Grubicha. W późniejszych latach był stypendystą doktoranckim w University of North Texas (USA), gdzie studiował pod kierunkiem wybitnego pedagoga prof. Jesse E. Eschbacha.
Koncertuje w większości krajów Europy, w Rosji, Azji oraz w USA.
Występował z recitalami organowymi w tak prestiżowych miejscach jak: Katedra Notre Dame de Paris, Katedra we Freibergu, Katedra w Brugii, University Chappell w Glasgow, Katedra Katolicka w Moskwie, Meyerson Symphony Hall w Dallas (USA) oraz Katedra Matki Bożej Anielskiej w Los Angeles, w której 11 listopada 2018 roku wykonał koncert w setną rocznicę odzyskania Niepodległości przez Polskę.
Jan Bokszczanin nagrał ponad dwadzieścia płyt CD z muzyką organową dla renomowanych wytwórni płytowych, a w 2012 roku nakładem wydawnictwa Polihymnia ukazała się jego monografia – Główne tendencje rosyjskiej i radzieckiej muzyki organowej.
W tym samym wydawnictwie, pod jego redakcją ukazało się sześć zeszytów z utworami Mariana Sawy. Ponadto zebrał i przygotował do druku 12-tomową antologię – Arcydzieła muzyki organowej, będącą swoistym zbiorem renesansowej i barokowej muzyki organowej z różnych ośrodków Europy.
Wielu współczesnych kompozytorów pisało dla niego swoje utwory m.in.: Miłosz Bembinow, Carson Cooman, Krzesimir Dębski, Alicja Gronau-Osińska, Paweł Łukaszewski, Dariusz Przybylski, Weronika Ratusińska, Marian Sawa, Piotr Tabakiernik, Piotr Wróbel oraz Ignacy Zalewski. Marian Sawa dedykował mu osiem z jedenastu skomponowanych dla niego utworów.
Jan Bokszczanin jest także organizatorem życia muzycznego – dyrektorem artystycznym: Legionowskiego Festiwalu Muzyki Kameralnej i Organowej, Lubaczowskiego Festiwalu Muzyki Kameralnej i Organowej i innych.
Prof. dr hab. Jan Bokszczanin prowadzi klasę organów w białostockiej filii Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina. W latach 2016-2020 pełnił funkcję prodziekana w tejże Uczelni. Jest także nauczycielem gry na organach w Państwowej Szkole Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Sochaczewie.
W 2019 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznał mu honorową odznakę „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.
1. Johann Sebastian Bach 1685-1750
– Prelude and fugue in C minor, BWV 546
2. François Couperin 1668-1733
– Tierce en taille from Messe pour les paroisse
3. Jean-François Dandrieu 1682-1738
– Offertoire pour le Jour de Paques ‘O filli et filiae’
4. Louis Lefébure-Wély 1817-1869
– Scène pastorale pour une inauguration d’orgue ou Messe di minuit
5. Paweł Łukaszewski 1968*
– Gloria Patri per organo
6. Mieczysław Surzyński 1866-1924
– Improvisations on the Polish sacred song ‘Holy God’, Op. 38
7. Felix Borowski 1872-1956
– Priere
8. César Franck 1822-1890
– Choral in A minor
Ojca Andrzeja Zalewskiego, Iwana Szumskiego, Janusza Kawałko oraz Marka Gąsiora.
Nagrania dokonano w kościele OO. Franckiszkanów pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Pannie w Zamościu,
9-10 sierpnia 2022, na organach firmy Zych z Wołomina.
Reżyseria dźwięku, edycja i mastering: Jakub Garbacz
Przygotowanie organów: Marek Gąsior
Producent: Ars Sonora Studio (2022) – Classical Music Media Producer
