Il Viaggio – La Viva Fiamma

il viaggio
o albumie

Flety poprzeczne w renesansowej Europie cieszyły się dużą popularnością, o czym mogą świadczyć chociażby zachowane do dzisiaj inwentarze instrumentów z dworów europejskich władców, aspirujących również do roli mecenasów sztuki: Henryk VIII w Anglii miał ich 47, Maria Habsburżanka ponad 50, na dworze w Stuttgarcie było ich 220, a w zbiorach Filipa II Hiszpańskiego – 54. Dużą kolekcję fletów poprzecznych posiadała też Accademia Filarmonica di Verona, której zbiory zachowały się do dzisiaj i na kopiach instrumentów której gra zespół La Viva Fiamma.
Fletów poprzecznych używano zarówno w jednorodnych konsortach, jak też w mieszanych zespołach instrumentalnych i instrumentalno-wokalnych, o czym możemy się przekonać i na podstawie bogatej ikonografii, i dzięki opisom zawartym w dziełach teoretyków takich jak Martin Agricola (Musica instrumentalis deudsch 1529, 1545) czy Michael Praetorius (Syntagma musicum 1619).
Naszą muzyczną podróż kształtują utwory, które mogły być wykonywane na fletach lub na innych instrumentach w ciągu XVI wieku i na początku XVII wieku. Pośród nich znajdziemy zarówno czterogłosowe francuskie chansons, jak też pięciogłosowe włoskie madrygały, czterogłosowe pieśni z Manuskryptu Henryka VIII, oraz dwie solowe dyminucje instrumentalne oparte na pierwowzorach wokalnych.
W programie znalazły się również pierwsze czterogłosowe i pięciogłosowe opracowania pieśni luterańskich, pochodzące ze zbiorów Eyn geystlich Gesangk Buchleyn Johanna Waltera (I wydanie Wittenberga 1524) oraz Newe Deudsche Geistliche Gesenge Geoga Rhaua (Wittenberga 1544). Ich centralne usytuowanie wśród innych zarejestrowanych utworów koresponduje ze słynnym, pełnym ukrytych znaczeń obrazem Ambasadorowie (Die Gesandten) Hansa Holbeina Młodszego, który powstał w Londynie w 1533 roku jako portret dwóch francuskich dyplomatów przebywających wówczas na dworze Henryka VIII: Jeana de Dinteville’a i Georges’a de Selve’a. W środkowej części tego obrazu, pod lutnią, przedstawiony został umieszczony w otwartym futerale konsort fletów poprzecznych oraz tenorowa księga głosowa z Gesangk Buchleyn Waltera, otwarta na stronach z pieśniami Komm, heiliger Geist, Herre Gott oraz Mensch wiltu leben seliglich, z których pierwsza została zarejestrowana na niniejszej płycie.
Oryginalne teksty wszystkich utworów o proweniencji wokalnej i ich polskie tłumaczenia zostały dołączone do książeczki, pomimo tego, że wykonujemy te kompozycje czysto instrumentalnie.
Muzykę stricte instrumentalną (choć bez dookreślonej instrumentacji, czyli do grania „con ogni sorte di stromenti” – jak często pisano w drukach muzycznych z przełomu XVI i XVII wieku) reprezentują dwie pary tańców (pawana i galiarda oraz almanda i saltarello) a także wielogłosowe canzony instrumentalne, w tym dwie skomponowane przez Girolama Frescobaldiego, przeznaczone już do grania z towarzyszeniem basso continuo, realizowanego na pozytywie organowym. Dochodzimy w ten sposób do pewnej symbolicznej „granicy” czyli do muzyki baroku – cylindryczne, bezklapowe flety poprzeczne w tym okresie zaczynały już wychodzić z mody, a nowy rozdział w historii instrumentu, czyli jednoklapowy, trzyczęściowy, a potem czteroczęściowy flet barokowy miał rozpocząć swój „złoty wiek” w muzyce europejskiej około pół wieku później…