Opis
Nagrania zawarte na płycie Organy katedry świdnickiej – historia dźwiękiem pisana powstały w niezwykłym miejscu – w świątyni, która od 2018 roku znajduje się na liście polskich Pomników Historii i nazywana jest perłą Dolnego Śląska. Od kilku lat, dzięki życzliwości gospodarzy świdnickiej fary, mogę rozwijać tu swoje pasje – grę na organach oraz zgłębianie tajników budowy i sztuki ich konserwacji. Styczność z instrumentem katedralnym pozwoliła mi odkryć jego ogromny, niedostrzegany od wielu lat potencjał, który w miarę swoich możliwości staram się ukazywać, na różne sposoby, jak najszerszemu gronu odbiorców. Chciałbym również zwrócić uwagę na fakt, iż niniejsze wydawnictwo, jako pierwsze w ponadstuletniej historii tych organów, skoncentrowane jest wyłącznie na nich. Zatem stanowi ono, w pewnym sensie, dopełnienie mojego pierwszego albumu o zbliżonej nazwie – Organy świdnickie – historia dźwiękiem pisana, który ukazał się jesienią 2019 roku i prezentuje cztery zachowane, po dziś dzień, instrumenty firmy Schlag & Söhne.
Instrument odznacza się wyjątkowymi walorami brzmieniowymi, jednak obecnie daleko mu do doskonałości. Z tego względu podczas gry organy wymagają pewnych umiejętności i niekiedy sprytu przy operowaniu różnego rodzaju urządzeniami, ale w zamian potrafią odwdzięczyć się niezwykle ciepłym i majestatycznym brzmieniem. Niestety, z roku na rok ich stan widocznie się pogarsza, m.in. coraz bardziej odczuwalne są ubytki w ilości podawanego do piszczałek powietrza, spowodowane nieszczelnościami w układzie i zbyt małą mocą silnika. Strój organów ulega destabilizacji, a w drewnianych elementach widoczne są także ślady działalności drewnojadów. Te i inne usterki wymagają podjęcia jak najszybszych działań w celu powstrzymania postępującej degradacji i przywrócenia pełni możliwości brzmieniowych instrumentu.
Utwory zarejestrowane na płycie prezentują całe spektrum możliwości katedralnych organów. Dominują dzieła kompozytorów epoki romantyzmu – zwłaszcza francuskich. Dobór taki może dziwić, jednakże, decydując się na poszczególne utwory, kierowałem się chęcią ukazania potencjalnie „francuskiego wizerunku“ instrumentu, wybudowanego w odmiennej, niemieckiej estetyce brzmieniowej. Zabieg ten spowodował, iż kompozycje te nabrały zupełnie nowego, choć wciąż intrygującego kolorytu.
Nie zabrakło również dzieł Johanna Sebastiana Bacha. Pochodzą one już ze zdecydowanie bliższego katedralnym organom kręgu, jakim jest muzyka niemiecka. Kompozycje Mistrza z Lipska, w połączeniu z barokowym wystrojem wnętrza kościoła oraz głosami organowymi zachowanymi z dawnego XVIII-wiecznego instrumentu, tworzą spójną artystyczną całość.
Autorami kolejnych utworów są Max Reger i Sigfrid Karg-Elert – niemieccy kompozytorzy przełomu XIX i XX wieku. Ich dzieła zostały wręcz stworzone do wykonywania na takim instrumencie, jaki znajduje się w świdnickiej katedrze, a faktura oraz wyraz nierozerwalnie wiążą się z potężnymi możliwościami niemieckich instrumentów symfonicznych.
Kończąc, pragnę podzielić się z Państwem swoistą ciekawostką. Wszelkie charakterystyczne odgłosy słyszalne na nagraniach zostały pozostawione celowo. Nie wynikają one z niedoskonałości sprzętu wykorzystywanego podczas sesji, ale wiążą się bezpośrednio z pracą instrumentu. Są to dźwięki powietrza uciekającego z organów poprzez wiele, wspomnianych wcześniej, nieszczelności w obrębie całego systemu. Stukoty zaś to efekt drgań rusztowań i ich połączeń wywołanych przez głosy sekcji pedałowej organów (w trakcie trwania nagrań około połowa przestrzeni nawy głównej świątyni była wyłączona z użytku z powodu prowadzonych prac konserwatorskich).
Jakub Moneta urodził się 31 grudnia 2004 roku w Świdnicy. W 2017 roku ukończył z wyróżnieniem Państwową Szkołę Muzyczną I stopnia im. Ludomira Różyckiego, w klasie fortepianu Mieczysławy Jarosławskiej. Umiejętność gry na organach rozwijał w latach 2015-2020 pod kierunkiem Macieja Batora. Aktualnie jest uczniem wrocławskiej Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Karola Szymanowskiego, gdzie uczył się w klasie organów Tomasza Głuchowskiego, a obecnie w klasie Piotra Rojka.
Występował w ramach świdnickiego Międzynarodowego Festiwalu Bachowskiego, jeleniogórskiego Festiwalu Silesia Sonans, Schlag Organ Festival, Letnich Koncertów Organowych w Gryfowie Śląskim, czy II Festiwalu Muzycznego „Organy Wielkopolski”. Wykonał ponad 70 recitali i koncertów kameralnych (m.in. w Bardzie Śląskim, Kłodzku, Ząbkowicach Śląskich, Świebodzicach, Wrocławiu, Świdnicy, Miejskiej Górce, Poznaniu). Jest także czynnym organistą liturgicznym i akompaniatorem.
Jest wielokrotnym laureatem ogólnopolskich i międzynarodowych konkursów organowych. Do jego największych sukcesów należą zwycięstwa na: IX Ogólnopolskim Konkursie Organowym w Olsztynie (2019), I Ogólnopolskim Konkursie Młodych Organistów w Sanoku (2021) i V Transgranicznym Konkursie Organowym w Raciborzu (2021). W ramach Ogólnopolskiego Konkursu Muzycznego organizowanego przez Centrum Edukacji Artystycznej w kwietniu 2022 roku, we wrocławskiej Ogólnokształcącej Szkole Muzycznej I i II st. im. Karola Szymanowskiego, w kategorii organy, zdobył nagrodę I miejsca. Na XII Krakowskim Konkursie Młodych Organistów (2021) zajął drugie miejsce. Trzykrotnie zdobył trzecie miejsce w ramach XXX, XXXII oraz XXXIII edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Religijnej im. ks. Stanisława Ormińskiego w Rumi (2018, 2020, 2021). Trzecie miejsce zajął również na XVI Białostockim Festiwalu Młodych Organistów (2021), gdzie dodatkowo otrzymał nagrodę specjalną za wykonanie preludium chorałowego Allein Gott in der Höh sei Ehr BWV 662 J. S. Bacha i na V Międzynarodowym Konkursie „Młodych Organistów” w Moskwie (2022). Uczestniczył ponadto w kursach improwizacji organowej prowadzonych przez Philippa Lefebvre – organistę paryskiej katedry Notre-Dame.
W październiku 2020 roku, z rąk prezydent miasta Świdnicy – Beaty Moskal-Słaniewskiej, odebrał wyróżnienie za popularyzację Świdnicy poprzez kulturę. Od 2019 roku jest stypendystą Fundacji Santander Bank Polska.
Louis Vierne 1870-1937
1. I Symphony op.14:VI. Finale
2. Trois Improvisations:II. Méditation
3. 24 Pièces de fantaisie; Suite No.2,op.53:VI. Toccata
Johann Sebastian Bach 1685-1750
4. Passacaglia BWV582
5. Allein Gott In Der Höh Sei Ehr BWV662
Max Reger 1873-1916
6. Toccata op.59 nr5
Sigfrid Karg-Elert 1877-1933
First Organ Sonatina op. 74:
7. I. Allegro Moderato
8. II. Andante Molto, Tempo di Ciacona
Alexandre Guilmant 1837-1911
9. Sonata op.42 nr1: III.Finale
Całość środków finansowych przeznaczonych na wydanie płyty pochodzi od kilkudziesięciu darczyńców indywidualnych (zrzutka „Odpal Działkę na Piszczałkę”) oraz kilku donatorów instytucjonalnych. Wszystkim, którzy wsparli mnie, w różnych formach, w realizacji tego projektu, bardzo serdecznie dziękuję.
W szczególności są to: Marcin Demkiw, Anna Godlewska, Anna Hendżak, Anna Janiak, Anna Kijak, Helena Sementz-Kwiatkowska i Wiesław Kwiatkowski, Anna i Aleksander Kwiatkowscy, Jadwiga Makota, Paweł Moneta, Agnieszka Nawrocka, Ada Okrasińska, Stanisława i Jerzy Oleńkiewicz, Barbara Pidanty, Marek Pidanty, Małgorzata i Ryszard Satyła, Pelagia Skarul, Joanna Smereka, Piotr Smolarek, ks. Grzegorz Wołoch, Anna Zalesińska, Mateusz Żegleń, Wiesław Żurek oraz Ars Sonora Studio, ORDO sp. z o.o. i Urząd Miejski w Świdnicy.
Ponadto bardzo dziękuję Panu Profesorowi Piotrowi Rojkowi za poświęcony czas, życzliwość i wsparcie w realizacji tego projektu.
w katedrze pw. śś. Stanisława i Wacława w Świdnicy w dniach 19-20 lipca 2021 roku.
Reżyser nagrania: Rafał Struś
Zdjęcia: Mariusz Barcicki, Daria Moneta
– archiwalna fotografia prospektu pochodzi z publikacji „Bilder aus der Geschichte der Stadt Schweidnitz” Heinricha Schuberta znajdującej się w zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu
Autor tekstów: Jakub Moneta
Redakcja i korekta tekstów: Anna i Stanisław Bielawscy
Tłumaczenie tekstów na język angielski: Anna Kijak
Bibliografia:
Edmund Nawrocki, Kościół Św. Stanisława i Św. Wacława w Świdnicy; Świdnica 1991
Edmund Nawrocki, Kościół parafialny św. Stanisława i św. Wacława w Świdnicy; Świdnica 1990
Karl Gottfried Meyer, Sammlung einiger Nachrichten von berühmten Orgel-Wercken in Teutschland mit vieler Mühe aufgesetzt von einem Liebhaber der Musik; Wrocław 1757
Ludwig Burgemeister, Der Orgelbau in Schleisen; Straßburg 1925
Sobiesław Nowotny, Przewodnik po katedrze świdnickiej; Świdnica 2014
Strona internetowa parafii katedralnej i Obserwacje własne
Przygotowanie instrumentu: Piotr Rojek
Registracja: Piotr Rojek, Marta Moneta
Wydawca: Barbara, Artur i Jakub Moneta
EAN: 5903855701434
Wydano w październiku 2022 roku.
Producent: Ars Sonora Studio (2021) – Classical Music Media Producer
